اندیس ها شاخص های پژوهش علمی

انجام پایان نامه مدیریت

کیفیت علمی، در ذات قابل بیان بوسیله هیچ اندیسی نیست. هر اندیسی سعی در کمی سازی این کیفیت دارد تنها می تواند از پنجره محدودی به این مساله کیفی بنگرد. اما به هر حال ما در جهان ی پیچیده متنوع امروزی ناگزیر به مراجعه به این بیانات کمی از این هویت کیفی هستیم. اندیس های علمی-پژوهشی نشان می دهند (تلاش می کنند تا نشان دهند) که یک تاثیر پژوهشی (یا یک پژوهشگر) تا چه میزان خوب بوده است. این که این بیان تا چه میزانی درست باشد، بسته به کیفیت اندیس مساله جامعه علمی مورد تحلیل دارد.

تعداد انتشارات علمی
اولین سوالی که چند سال پیش در برخورد با یک پژوهشگر می شد، پرسش کردن در مورد تعداد مقالات علمی بود. به هر حال ی در جامعه مورد ارزیابی با تعداد انگشت شماری پژوهشگر مواجهیم که تعداد خیلی محدودی کار پژوهشی انتشار کرده اند، صرف داشتن یک متن در وهله بعد تعداد این داشته ها مهم می شود. یآدم نمی رود که سال ۸۴ با کلی بدرقه و … با دوست ها از تبریز برای ارائه یک مقاله کنفرانس دانشجویی راهی کرمان شدیم. شما تنها روی نقشه تبریز کرمان را پیدا بکنید به مسیر طی شده تذکر بکنید . :) نزدیک ۱۵ نفر هم کلاسی از تبریز با اتوبوس به تهران رفتیم تا عصر معطل خیابان های تهران بودیم تا زمان قطار برسد و بعد ما بعد از ۳۰ ساعت از مبدأ (تبریز) به مقصد (تهران) برسیم برای چه؟ برای ارائه متن دانشجویی به خیل عظیم مشتاقانی از از جای جای این سرزمین پهناور به هر روشی را به کرمان رسانده اند تا ببینید ما چگونه با کنترل کننده PWM برای یک موتور، جهان ی علم را تکان داده ایم.

مطلب آی اس آی (ISI)
کمی که گذشت، در بعد خرد (از دید پژوهشگر) و هم در بعد کلان (از دید سیاست علمی کلان کشور)، نیاز می شود که صرف تعداد انتشار بیان نباشد و در سلسله هرم مازلو پژوهش، نیاز به کیفیت احساس می شود. برای همین ارائه مقاله در مجلات آی اس آی (ISI) مد نظر قرار می گیرد. پس دانشجویانی که وهله قبل نیاز پژوهشی (تعداد انتشار) را ارضا می کنند، وارد این اندیس دهی می شوند و فکر ذکرشان ارائه مقاله با اندیس آی اس آی می شود. کم کم ضریب تاثیر (Impact Factor) مجله با اهمیت می شود. این ضریب نشان می دهد که این مجله تا چه میزان ی مورد استناد مجلات دیگر است . کارهای خوب تر علمی، در مجلات با ضریب تاثیر بالاتر، منتشر می شوند بقیه و نیز آنهایی که تازه وهله قبل را رد کرده اند، با مجلات با ضرایب تاثیر پایین، کار خود را جلو می برند.

ارزش علمی مجله محور، اهمیت علمی مقاله محور
کمی می گذرد و تعداد بسیاری پژوشگر تلاش گر، مقالات بسیاری را در مجلات مختلف آی اس آی چاپ می کنند. دیگر صرف تعداد مقالات آی اس آی و حتی اشاره به ضریب تاثیر مجله، توانایی تفکیک کیفیت چندانی ندارد. در این وهله به جای ارزش علمی مجله محور، ارزش علمی متن محور بیان می شود. یعنی اینکه مستقل از محل انتشار، خودِ کار چقدر مهم و قابل استناد علمی است مورد توجه افراد دیگر در جامعه علمی قرار گرفته است.

اندیس اچ – H-index
یکی از این اندیس های متن محور که مستقل از مجله محل انتشار مقاله ، خود مقالات (پژوهشگر) را مورد بررسی قرار می دهد، اندیس اچ است. این اندیس به این صورت حساب می شود.
اندیس اچ پژوهشگر مساوی با عدد n است، اگر او n مقاله داشته باشد که هر کدام حداقل n بار مورد استناد علمی قرار گرفته باشند.

تذکر بکنید که شاید نفر ۱۰۰ تا متن داشته باشد. ولی اندیس اچ او فقط سه شود. جهت محاسبه آسان این اندیس کافی است، مقالات را بر حسب تعداد ارجاع (refer) مرتب بکنید از بالا شروع کنید به حرکت به پایین و تاجایی در لیست تا سطر n، پایین بایید که مقالات بالاتر حداقل n بار ارجاع شده باشند. مثال زیر شاید مفید باشد. فرض بکنید فردی ۲۰ مقاله دارد که به ترتیب تعداد ارجاعات زیر را دارند.

۳۳ ۱۱ ۸ ۷ ۶ ۳ ۳ ۲ ۲ ۱ ۱ ۱ ۱ ۱ ۱ ۰ ۰ ۰ ۰ ۰

اندیس اچ در این حالت مساوی با پنج می شود، چون فقط پنج مقاله اول می باشند که حداقل پنج بار مورد ارجاج بوده اند. عکس بالا در ابتدای این پست، شیوه محاسبه اندیس اچ را نشان می دهد.

اندیس جی – G-index
اندیس دیگری که کارکرد مشابهی دارد، اندیس جی است . این اندیس به صورت زیر محاسبه می شود.
با داشتن، لیستی از مقالاتی که به ترتیب ارجاع از بالا به پایین لیست شده اند، اندیس جی بزرگترین عدد n است که اگر تا n مورد در لیست حرکت کنیم، مقالات تا n، مجموعاً حداقل به تعداد n به توان دو، ارجاع دریافت کرده باشند.

در مثال بالا اندیس جی مساوی است با، ۸٫ زیرا چنانچه n را مساوی با ۸ در نظر بگیریم، می بایست مجموعاً ۸ به توان ۲ یعنی ۶۴ ارجاع داشته باشیم که با جمع بستن هشت عدد اول داریم:

۳۳ + ۱۱ + ۸ + ۷ + ۶ + ۳ + ۳ + ۲ = ۷۳
که بزرگتر از ۶۴ است.

اندیس آی۱۰ – i10-index
این اندیس توسط گوگــل در پروژه اسکولارش معرفی شده و مورد استفاده قرار می گیرد.
این اندیس تعداد مقالاتی را می شمرد که حداقل ۱۰ بار مورد استناد قرار گرفته اند.

در مورد مثال بالا، اندیس آی۱۰ مساوی با دو خواهد بود. چنانچه مطلب سوم این پژوهشگر دو ارجاع دیگر دریافت نماید، اندیس آی۱۰ او مساوی سه خواهد شد.

جهت محاسبه اندیس ها چه باید کرد؟
این اندیس ها با ارتباطات تعریف شده، به صورت دستی قابل محاسبه می باشند . ولی نرم افزاها سرویس هایی برای محاسبه وجود دارند. در این بین احتمالا کامل ترین سرویس را اسکولار گوگــل (Google Scholar) ارائه می دهد. بطور مخصوص پروفایل اسکولار گوگــل که به طور اتوماتیک اندیس های i10 و H را جهت هر فرد نمایش می دهند. بطور مثال پروفایل اسکولار من در گـوگل در این لینک (+) این مقادیر را نمایش می دهد. برای من اندیس های i10 H در این لحظه (ماه ژوئن ۲۰۱۲) هر دو مساوی با عدد ۸ هستند .

انتقادات وارده
به اندیس های مورد اشاره در بالا برخی انتقادات عمومی بیان است که من به عنوان نظر شخصی به گاهی از آنها در این لینک(اصلی ، مرکز آریا)،اشاره کردم. اما انتقادات غیر عمومی علمی نیز در این بین بیان هستند که لیست کاملتری از آنها را در این لینک ویکی پدیا (+) می توانید بررسی نمایید. اما به طور خلاصه:
این اندیس ها از ضعف عمومی مهندسی شدن برخوردارند. رفرنس دهی در هم تنیده و مهندسی شده توسط نرم افزار های حال حاضر به آسانی قابل شناسایی نیستند. اما به نظر من به زودی این مساله با ارائه سرویس های هوشمند تر رفع خواهد شد.
اندیس اچ اندیس آی۱۰ به کارهای ارزشمند علمی ارزش چندانی نمی دهند. مثلاً شاید فردی کاری ارائه کرده باشد که چندین هزار بار مورد ارجاع قرار گرفته باشد. این اندیس ها این کار را تنها بار می شمارند.
اندیس جی افراد را به باستانگرایی پژوهشی سوق می دهد و افرادی که مثلاً ۳۰ سال پیش کار زیاد بزرگی انجام داده اند، شاید به غره شدن به آنها، حوصله کارهای نو را نداشته باشند، چون این اندیس به شدت حافظه گراست کارهای خوب قبلی را تا مدتها فراموش نمی نماید .